Microscopie
Aanwijsnaald in oculair
In de handel verkoopt men ooglenzen voor microscopen met een zogenaamde aanwijsnaald. Deze naald is zeer handig om in een preparaat een bepaald punt aan te wijzen.
Dergelijke ooglenzen zijn echter duur, vandaar volgende eenvoudige methode om zelf zo een naald te monteren.
Schroef voorzichtig de bovenste lens van het oculair los. Op halve hoogte zie je in het oculair een doorboord tussenschot. Neem een 'kopspeld', knijp ze met een tang in twee en kleef de halve naald op hoger vernoemd tussenschot. Plaats de naald zó, dat de punt ongeveer midden in het cirkelvormig veld wijst. Wanneer de kleefstof hard is schroef je de bovenlens voorzichtig terug op en je hebt een aanwijsnaald die de beeldscherpte niet verstoort.
Dergelijke ooglenzen zijn echter duur, vandaar volgende eenvoudige methode om zelf zo een naald te monteren.
Schroef voorzichtig de bovenste lens van het oculair los. Op halve hoogte zie je in het oculair een doorboord tussenschot. Neem een 'kopspeld', knijp ze met een tang in twee en kleef de halve naald op hoger vernoemd tussenschot. Plaats de naald zó, dat de punt ongeveer midden in het cirkelvormig veld wijst. Wanneer de kleefstof hard is schroef je de bovenlens voorzichtig terug op en je hebt een aanwijsnaald die de beeldscherpte niet verstoort.
Alternatieve kleurstof voor uicellen
Cellen uit de opperhuid van de rokken van een ajuin worden vaak gekleurd met een KI/I2-oplossing of met azijnzuur-methylgroen.
Zeer goede resultaten geeft ook een kleuring met joodeosine. Los hiertoe 0,5 g eosine (bv. eosine blaülich van Merck) en 1 g kaliumjodide op in 100 ml water. Na filtratie is de oplossing gebruiksklaar.
Men kleurt de cellen 3 à 4 minuten op een draagglas en vervangt de kleurstofoplossing dan door water. Het cytoplasma is licht rozerood gekleurd en de vacuole blijft helder.
Voordelen t.o.v. de kleuring met KI/I2 :
Zeer goede resultaten geeft ook een kleuring met joodeosine. Los hiertoe 0,5 g eosine (bv. eosine blaülich van Merck) en 1 g kaliumjodide op in 100 ml water. Na filtratie is de oplossing gebruiksklaar.
Men kleurt de cellen 3 à 4 minuten op een draagglas en vervangt de kleurstofoplossing dan door water. Het cytoplasma is licht rozerood gekleurd en de vacuole blijft helder.
Voordelen t.o.v. de kleuring met KI/I2 :
- de kleur van de oplossing is ook zichtbaar in het preparaat
- de vacuole contrasteert tegen de rest van het cytoplasma
- de cel wordt niet gedood
Plantencoupes maken m.b.v. polystyreen
In plaats van vliermerg kan men voor het vastklemmen van materiaal, waarvan men doorsneden wenst te maken, met veel succes polystyreen (schuimplastic) gebruiken.
Afval van dit goedkope, lichte isoleermateriaal kan men zonder moeite bekomen bij iedereen die met het bouwbedrijf te maken heeft. Men snijdt er balkjes uit van nagenoeg 2 x 2 x5 cm en met een kurkboor, waarvan de diameter iets kleiner is dan de diameter van het te snijden stengeltje of worteltje, wordt eerst een cilindertje uitgesneden.
Verder gebruikt men het materiaal zoals vliermerg.
Afval van dit goedkope, lichte isoleermateriaal kan men zonder moeite bekomen bij iedereen die met het bouwbedrijf te maken heeft. Men snijdt er balkjes uit van nagenoeg 2 x 2 x5 cm en met een kurkboor, waarvan de diameter iets kleiner is dan de diameter van het te snijden stengeltje of worteltje, wordt eerst een cilindertje uitgesneden.
Verder gebruikt men het materiaal zoals vliermerg.
Plantencoupes kleuren met floroglucinol
Een gemakkelijke en snelle kleuring voor plantensneetjes is een oplossing van floroglucinol in alcohol en waterstofchloride.
Bereiding van de floroglucinoloplossing
Eén gram floroglucinol oplossen in 50 ml ethanol 96 % en aan de oplossing 50 ml geconcentreerd waterstofchloride 36 % toevoegen. De oplossing is slechts enkele maanden houdbaar.
Werkwijze
De verhoute celwanden zijn rood gekleurd.
Voorzorgsmaatregel
De dampen van waterstofchloride zijn schadelijk voor het metaal van de microscoop. De gebruikte filtreerpapiertjes dadelijk verwijderen na gebruik.
Bereiding van de floroglucinoloplossing
Eén gram floroglucinol oplossen in 50 ml ethanol 96 % en aan de oplossing 50 ml geconcentreerd waterstofchloride 36 % toevoegen. De oplossing is slechts enkele maanden houdbaar.
Werkwijze
- Leg de plantencoupe op het draagglas en doe 1 à 2 druppels floroglucinoloplossing bij.
- Na 1 à 2 minuten de kleurstof wegzuigen met een strookje filtreerpapier
- De coupe bedekken met een druppel glycerol en afdekken met dekglaasje.
De verhoute celwanden zijn rood gekleurd.
Voorzorgsmaatregel
De dampen van waterstofchloride zijn schadelijk voor het metaal van de microscoop. De gebruikte filtreerpapiertjes dadelijk verwijderen na gebruik.
Cellen zien met het blote oog?
Jonge leerlingen zullen altijd moeite hebben om bij hun eerste microscopische onderzoekingen de cel te leren zien als een object met 3 dimensies.
De opperhuid van een ajuinrok is zeker niet het meest geschikte object om kennis te maken met cellen (zo is het cytoplasma niet duidelijk te zien, de kern ligt a.h.w. in de vacuole)
Misschien is de volgende benaderingswijze beter: als aardappelen na koken en afgieten geschild worden, zijn ze "gebloemd". In de kruimelige, bloemige gedeelten ziet men, niet heel duidelijk weliswaar, met het blote oog cellen. Met een loep daarentegen ziet men ze zeer duidelijk.
Deze cellen - die men aldus reeds macroscopisch bekeken heeft - kan men dan microscopisch onderzoeken.
De opperhuid van een ajuinrok is zeker niet het meest geschikte object om kennis te maken met cellen (zo is het cytoplasma niet duidelijk te zien, de kern ligt a.h.w. in de vacuole)
Misschien is de volgende benaderingswijze beter: als aardappelen na koken en afgieten geschild worden, zijn ze "gebloemd". In de kruimelige, bloemige gedeelten ziet men, niet heel duidelijk weliswaar, met het blote oog cellen. Met een loep daarentegen ziet men ze zeer duidelijk.
Deze cellen - die men aldus reeds macroscopisch bekeken heeft - kan men dan microscopisch onderzoeken.
Bladgroenkorrels bekijken
Vaak gebruikt men preparaten van cellen uit de eindknop van waterpest, of van cellen van een mos- of Vallisneriablad.
Gemakkelijk is ook het volgende preparaat: trek met een pincet de opperhuid weg van een preiblad, schraap met een scherp scalpel bladcellen van het onderliggend bladmoes en onderzoek deze microscopisch in een druppel water.
De cellen zijn relatief groot, de bladgroenkorrels zijn duidelijk zichtbaar en soms ziet men goed de kern.
Gemakkelijk is ook het volgende preparaat: trek met een pincet de opperhuid weg van een preiblad, schraap met een scherp scalpel bladcellen van het onderliggend bladmoes en onderzoek deze microscopisch in een druppel water.
De cellen zijn relatief groot, de bladgroenkorrels zijn duidelijk zichtbaar en soms ziet men goed de kern.
Bestuderen van de epidermislaag
Bij het bestuderen van de epidermislaag en huidmondjes lukt het dikwijls niet om een vliesje los te krijgen van een blad, zonder dat de onderliggende lagen mee afgetrokken worden. Ziehier een middel om toch op een eenvoudige manier iets aan de leerlingen te laten zien.
Als je het blad dat je gaat onderzoeken bestrijkt met een laagje doorzichtige nagellak, eventjes wacht en dan het vliesje lak er met een pincetje weer afneemt, kan je onder de microscoop een afdruk zien van de epidermiscellen en de huidmondjes.
Op deze manier kan je zonder veel tijd te verliezen laten zien : onderscheid tussen één- en tweezaadlobbige plant, verschil in aantal huidmondjes tussen boven- en onderkant van een blad bij tweezaadlobbigen, verschil in celvorm tussen de epidermiscellen bij één- en tweezaadlobbigen.
Een alternatieve methode bestaat erin i.p.v. nagellak hobbylijm te gebruiken (lijm die bv. dient om plastieken bouwmodellen te kleven). Men brengt op de te onderzoeken plaats een dun laagje lijm aan en laat drogen. Met doorzichtig kleefband kan die afdruk dan verwijderd worden en geobserveerd onder de microscoop.
Materiaal dat makkelijk kan bestudeerd worden
Narcis & klimop.
Als je het blad dat je gaat onderzoeken bestrijkt met een laagje doorzichtige nagellak, eventjes wacht en dan het vliesje lak er met een pincetje weer afneemt, kan je onder de microscoop een afdruk zien van de epidermiscellen en de huidmondjes.
Op deze manier kan je zonder veel tijd te verliezen laten zien : onderscheid tussen één- en tweezaadlobbige plant, verschil in aantal huidmondjes tussen boven- en onderkant van een blad bij tweezaadlobbigen, verschil in celvorm tussen de epidermiscellen bij één- en tweezaadlobbigen.
Een alternatieve methode bestaat erin i.p.v. nagellak hobbylijm te gebruiken (lijm die bv. dient om plastieken bouwmodellen te kleven). Men brengt op de te onderzoeken plaats een dun laagje lijm aan en laat drogen. Met doorzichtig kleefband kan die afdruk dan verwijderd worden en geobserveerd onder de microscoop.
Materiaal dat makkelijk kan bestudeerd worden
Narcis & klimop.
Du Jardin-kleuring van een stengelcoupe
Met behulp van een handmicrotoom kan men vrij gemakkelijk stengelcoupes maken. Hierop past men dan de Du Jardinkleuring toe.
DE KLEURING VAN DU JARDIN
De Du Jardin-kleuring bestaat uit drie kleurstoffen nl
Beide oplossingen zijn jarenlang houdbaar.
Werkwijze
Bij handcoupes
Bij paraffinecoupes
Astrablauw FM oplossing
0,5 gram astrablauw FM, 100ml gedest. water, 2 gram wijnsteenzuur, 1 kristal thymol.
Acridinerood oplossing
0,5 gram acridinerood, 5ml van een 5% waterige ammoniumaluinoplossing, 95 ml gedest. water, 0,5ml ijsazijn.
Chrysoïdine oplossing
0,5 gram chrysoïdine, 5 ml van een 5% waterige ammoniumaluinoplossing, 95ml gedest. water, 0,5ml ijsazijn.
Resultaat:
DE KLEURING VAN DU JARDIN
De Du Jardin-kleuring bestaat uit drie kleurstoffen nl
- Astrablauw
- Acridinerood
- Chrysoïdine
Beide oplossingen zijn jarenlang houdbaar.
Werkwijze
Bij handcoupes
- Coupes overbrengen van het fixeermiddel of bewaarmiddel via een aflopende alcoholtrap in gedestilleerd water.
- Kleuren met astrablauw (2-5 min), afhankelijk van de dikte van de coupe.
- Uitwassen met gedestilleerd water totdat er geen kleurstof meer uit de coupe komt.
- Kleuren met acridine/chrysoïdine (5-10 min), afhankelijk van de coupedikte.
- Uitwassen met gedestilleerd water totdat er geen kleurstof meer uit de coupe komt.
- Differentiëren in alcohol 96%, hierbij opletten dat er niet teveel kleurstof wordt onttrokken. Regelmatig controleren onder de microscoop of met een loep.
- Dan overbrengen in isopropylalkohol (1min).
- Insluiten in euparal. Bij gebruik van een ander insluitmiddel moet de coupe eerst nog worden overgebracht in xylol of rothihistol.
Bij paraffinecoupes
- Coupes deparaffineren en via een aflopende alcoholtrap overbrengen in gedestilleerd water.
- Kleuren met astrablauw (1-2 min), verder werken als bij handcoupes.
- Kleuren met acridine/chrysoïdine 2-5 min, verder als bij handcoupes.
Astrablauw FM oplossing
0,5 gram astrablauw FM, 100ml gedest. water, 2 gram wijnsteenzuur, 1 kristal thymol.
Acridinerood oplossing
0,5 gram acridinerood, 5ml van een 5% waterige ammoniumaluinoplossing, 95 ml gedest. water, 0,5ml ijsazijn.
Chrysoïdine oplossing
0,5 gram chrysoïdine, 5 ml van een 5% waterige ammoniumaluinoplossing, 95ml gedest. water, 0,5ml ijsazijn.
Resultaat:
- Cellulose kleurt blauw
- Houtstoffen kleuren van oranje naar diep rood
- Celkernen rose tot rood
- Chloroplasten lichtblauw
- Zetmeel en andere reservestoffen zwart
Stengelcoupe Equisetum (Bron: NVGM)
Coupe door een korstmos
Met volgende werkwijze kan een blijvend, eventueel gekleurd preparaat van een coupe door een korstmos maken :
Opmerking: men manipuleert de coupes het best met een penseeltje.
- Het stukje korstmos wordt eerst aan de lucht gedroogd. Dit is noodzakelijk daar het anders niet hecht aanhet kaarsvet (zie hieronder).
- Op een zuiver voorwerpglas wordt een laagje kaarsvet gesmolten.
- Terwijl dit kaarsvet nog vloeibaar is wordt het stukje korstmos in dit kaarsvet gedrukt.
- Vervolgens verder kaarsvet opsmelten.
- Met een nieuw scheermesje worden nu dunne coupes gemaakt. De wijsvinger van de nog vrije hand wordt als geleider voor het mesje gebruikt. Het is niet noodzakelijk tot op het glas te snijden ; als je door het korstmos zit, ben je ver genoeg. Ook moet je niet ieder plakje wegnemen nadat je een snede gemaakt hebt. En verder : hoe dunner de sneden hoe beter!
- Snij nu het kaarsvet los van het voorwerpglas en breng het blokje over in een reageerbuis met xyleen. Afsluiten. Laat zolang staan tot al het kaarsvet is opgelost. Dit kan wel een half uurtje duren.
- Op de bodem van het reageerbuisje liggen nu dunne plakjes korstmos. Kies hieruit nu een mooi dun plakje.
- Dit plakje kan eventueel gekleurd worden met een druppel Congoroodoplossing (0,5 % in ethanol). Indien deze kleuring wordt uitgevoerd nadien nog een drietal minuten laten weken in xyleen.
- Het preparaat nu insluiten in Euparal (of in een ander insluitmiddel).
- In het gekleurde preparaat is de cortex oranjerood gekleurd, de medulaire laag heeft een dieprode kleur en in de globulaire zone vinden we groene bolletjes (de algen).
Opmerking: men manipuleert de coupes het best met een penseeltje.
Korstmossen aantonen
Voor de collega's die soms spreken over korstmossen zou het wel eens nuttig kunnen zijn om licheneszuren te kunnen aantonen.
Deze zuren ontstaan via de wisselwerking tussen de wieren en de zwammen.
Het usneïnezuur is een veel voorkomend korstmoszuur dat men eenvoudig kan uitkristalliseren.
Deze zuren ontstaan via de wisselwerking tussen de wieren en de zwammen.
Het usneïnezuur is een veel voorkomend korstmoszuur dat men eenvoudig kan uitkristalliseren.
Hiertoe plet men een klein stukje kortsmos (± 0,5 cm) en extraheert met warme aceton (verwarmen op verwarmingsplaat; niet op een open vlam!). Na enkele minuten krijgt men een gele ring op het draagglas waarop de extractie gebeurde. Nadien brengt men twee druppels glycerine/azijnzuur (1:3) op het gele extract en na 15 minuten ziet men met een vergroting van 250 x naaldvormige, gele kristallen.
Het usneïnezuur is een natuurlijk antibioticum, met bittere smaak.
De korstmossen die voor deze extractie in aanmerking komen zijn vooral rood bekermos (Cladonia pleurota), rendiermos (Cladonia impesca), en het veel bij bloemisten gebruikte Alpenrendiermos (Cladonia alpestris).
Het usneïnezuur is een natuurlijk antibioticum, met bittere smaak.
De korstmossen die voor deze extractie in aanmerking komen zijn vooral rood bekermos (Cladonia pleurota), rendiermos (Cladonia impesca), en het veel bij bloemisten gebruikte Alpenrendiermos (Cladonia alpestris).
Coupes van luchtwortels van vingerplant
De luchtwortels van de vingerplant (Fatsia japonica) zijn zeer geschikt voor het maken van coupes. Met handmicrotoom en scheermes bekomt men duidelijke dwarsdoorsneden van de wortel. Snel te kleuren met KI/I2-oplossing.
Sporen van de paardestaart
De springdraden van de sporen van de paardestaart kunnen jaren bewaard worden in een gesloten doosje.
Verzamel de sporen in de lente. Om de werking van de draden te laten zien plaatst men enkele sporen op een voorwerpglaasje en op een deel ervan doet men een druppel water, zonder dekglas.
De scheiding tussen water en droge zone observeren.
Verzamel de sporen in de lente. Om de werking van de draden te laten zien plaatst men enkele sporen op een voorwerpglaasje en op een deel ervan doet men een druppel water, zonder dekglas.
De scheiding tussen water en droge zone observeren.
Pollenonderzoek
Buitenwand
Exine (cutine): basische kleurstof (b.v. New Methylene Blue ) - 1 minuut
Binnenzijde
Intine (cellulose, pectine): zure kleurstof (b.v. Biebrich Scarlet) - 1 à 2 minuten
Werkwijze
Leg het stuifmeel 10 à 15 minuten in xyleen; dit ontvet, waardoor de korrels beter kleur opnemen.
Drogen en bewaren.
Voor gebruik spoelen met water in horlogeglas.
Kleuren met Biebrich Scarlet, spoelen in water, kleuren met New Methylene Blue, spoelen in water, 2x spoelen in EtOH 96 %, insluiten in Euparal.
Geschikt materiaal
Althea rosea, Cucurbito pepo var. ovifera, Lilium sp., Tulipa sp.
Exine (cutine): basische kleurstof (b.v. New Methylene Blue ) - 1 minuut
Binnenzijde
Intine (cellulose, pectine): zure kleurstof (b.v. Biebrich Scarlet) - 1 à 2 minuten
Werkwijze
Leg het stuifmeel 10 à 15 minuten in xyleen; dit ontvet, waardoor de korrels beter kleur opnemen.
Drogen en bewaren.
Voor gebruik spoelen met water in horlogeglas.
Kleuren met Biebrich Scarlet, spoelen in water, kleuren met New Methylene Blue, spoelen in water, 2x spoelen in EtOH 96 %, insluiten in Euparal.
Geschikt materiaal
Althea rosea, Cucurbito pepo var. ovifera, Lilium sp., Tulipa sp.
Observeren van stuifmeelbuisjes
Wie bij het begin van het schooljaar gekiemde stuifmeelkorrels uit de natuur wil laten zien, vindt hiervan een overvloed op de rijpe (open) stempels van de bloemen van het wilgenroosje.
Met het blote oog is hierop een pluis van pollenbuizen te zien; onder de microscoop worden ook de opengebarsten pollenkorrels zichtbaar.
Een ander manier om kiemende stuifmeelkorrels te observeren is gebruik te maken van volgende methode:
(Naar : Voogd - Van der Steen, Plantkunde I, Versluys, A'dam)
Met het blote oog is hierop een pluis van pollenbuizen te zien; onder de microscoop worden ook de opengebarsten pollenkorrels zichtbaar.
Een ander manier om kiemende stuifmeelkorrels te observeren is gebruik te maken van volgende methode:
- maak een 5 % oplossing van sacharose in leidingwater
- breng hiervan een druppel op een voorwerpglaasje
- strooi hierop wat paarse stuifmeelkorrels van het vlijtig liesje (Sultanbalsemien)
- dek af met een dekglaasje en observeer onder de microscoop
(Naar : Voogd - Van der Steen, Plantkunde I, Versluys, A'dam)
ALTERNATIEF
De kieming van stuifmeefkorrels kan het best gevolgd worden in een hangende druppel, dus in een 'vochtige kamer' van een uitgehold voorwerpglas. Voor moeilijk kiemende soorten wordt aanbevolen de opstelling 1 - 2 uur uit het daglicht te houden.
In zuiver water kiemen o.a. pollen van penningkruid (Lysimachia nummularia), Tabak (Nicotiana tabacum) en Berk (Betula sp.). Opwarming tot 25 °C versnelt de kieming.
Voor alle volgende planten wordt eerst een 2 % oplossing van gelatine in water gemaakt. Het bijvoegen van een minieme hoeveelheid citroenzuur werkt gewoonlijk de kieming in de hand.
De bekomen stockoplossing wordt gebruikt om er sacharose in verschillende massaprocenten aan toe te voegen.
Narcissen (Narcissus sp.), pioenen (Paeonia sp.) en eendagsbloem (Tradescanda virginiana): 3 - 5 % sacharose.
Opmerking: van eendagsbloem de pas ontloken bloemen gebruiken.
Tulpen (Tulipa sp.), ui (Allium cepa) en andere looksoorten: 3 tot 10 % sacharose.
Voordelen: zeer snel kiemend, goed kleurbaar.
Vlijtig liesje (Balsalmina sultani) en papavers (Papaver sp.): 5 % sacharose.
Opm.: Vlijtig liesje heeft pollen met 4 kiemsporen, zeer snel uitgroeiend. Dat laatste geldt ook voor papavers (binnen het half uur).
Daglelie (Hemerocallis sp.): 10 % sacharose.
Opm.: brede pollenbuis met duidelijke plasmastroming.
Lathyrus-soorten (Lathyrus sp.): 15 % sacharose. Opm.: zeer geschikt studiemateriaal.
Lelietje-van-dalen (Convalaria majalis): 6 tot 20 % sacharose.
Vaste lupine (Lupinus polyphyllus): 25 % sacharose. Opm.: soms vertakte pollenbuis.
Klein springzaad (Impatens parviflora): 30 % suiker.
Voorlopige preparaten kleuren in methylgroen-azijnzuur.
Los 1 g kleurstof (C.I. 42585) op in 100 ml azijnzuur 2 %. (Etiket: R 36/37/38 en S 26-36.)
Voor blijvende preparaten moet het gekiemde pollen eerst gefixeerd worden in chroomzuur-azijnzuur. Recept: 70 ml chroomzuur 1 % + 5 ml ijsazijn + 90 ml gedestilleerd water. (Etiket voor zuiver CrO3: R 49-8-25-35-43-50/53 en S 28-53-45-60-61. Niet meer in scholen!)
Het fixeren duurt 24 uur, daarna uitwassen met gedestilleerd water.
Voor gefixeerd materiaal worden een drietal kleuringen opgegeven (Schlüter):
Auraviol naar Geidis. Materiaal ophelderen in javel, spoelen in licht zuur water (1 % HCI), kleuren, differentiÎren in ethanol 70 %, dan snel in 2-propanol en insluiten in Euparal.
Resultaten: onverhout weefsel blauwzwart, hout vlammend rood, kurk geelrood.
Kernzwart (5 g opgelost in 100 ml heet water) 15 tot 60 minuten, spoelen in gedestilleerd water, 15 min. tegenkleuren in chrysoidine (C.I. 11270 - 1 g in 100 ml ethanol 70 %), differentiÎren in ethanol 70 %, ontwateren, insluiten in hars. Resultaten: onverhoute weefsels blauwzwart, verhoute helder geel tot diep goudgeel. Aanvulling met Sudan III (C.l. 26100) is mogelijk: Sudan III op het einde toevoegen (1 g Sudan III in 100 ml 2-propanol), hierin worden kurk en cutine tegelrood tot karmijn gekleurd.
IJzerhematoxyline (Heidenhahn): vanuit gedestilleerd water 10 min. beitsen in ijzeraluinoplossing 2,5 %, spoelen in aqua dest., 1 uur kleuren in hematoxyline. Het materiaal differentiÎren in ijzeraluinoplossing, spoelen in leidingwater, tegenkleuren kan in Orange G (C..I. 16230) of lichtgroen (C.I.42095).
De kieming van stuifmeefkorrels kan het best gevolgd worden in een hangende druppel, dus in een 'vochtige kamer' van een uitgehold voorwerpglas. Voor moeilijk kiemende soorten wordt aanbevolen de opstelling 1 - 2 uur uit het daglicht te houden.
In zuiver water kiemen o.a. pollen van penningkruid (Lysimachia nummularia), Tabak (Nicotiana tabacum) en Berk (Betula sp.). Opwarming tot 25 °C versnelt de kieming.
Voor alle volgende planten wordt eerst een 2 % oplossing van gelatine in water gemaakt. Het bijvoegen van een minieme hoeveelheid citroenzuur werkt gewoonlijk de kieming in de hand.
De bekomen stockoplossing wordt gebruikt om er sacharose in verschillende massaprocenten aan toe te voegen.
Narcissen (Narcissus sp.), pioenen (Paeonia sp.) en eendagsbloem (Tradescanda virginiana): 3 - 5 % sacharose.
Opmerking: van eendagsbloem de pas ontloken bloemen gebruiken.
Tulpen (Tulipa sp.), ui (Allium cepa) en andere looksoorten: 3 tot 10 % sacharose.
Voordelen: zeer snel kiemend, goed kleurbaar.
Vlijtig liesje (Balsalmina sultani) en papavers (Papaver sp.): 5 % sacharose.
Opm.: Vlijtig liesje heeft pollen met 4 kiemsporen, zeer snel uitgroeiend. Dat laatste geldt ook voor papavers (binnen het half uur).
Daglelie (Hemerocallis sp.): 10 % sacharose.
Opm.: brede pollenbuis met duidelijke plasmastroming.
Lathyrus-soorten (Lathyrus sp.): 15 % sacharose. Opm.: zeer geschikt studiemateriaal.
Lelietje-van-dalen (Convalaria majalis): 6 tot 20 % sacharose.
Vaste lupine (Lupinus polyphyllus): 25 % sacharose. Opm.: soms vertakte pollenbuis.
Klein springzaad (Impatens parviflora): 30 % suiker.
Voorlopige preparaten kleuren in methylgroen-azijnzuur.
Los 1 g kleurstof (C.I. 42585) op in 100 ml azijnzuur 2 %. (Etiket: R 36/37/38 en S 26-36.)
Voor blijvende preparaten moet het gekiemde pollen eerst gefixeerd worden in chroomzuur-azijnzuur. Recept: 70 ml chroomzuur 1 % + 5 ml ijsazijn + 90 ml gedestilleerd water. (Etiket voor zuiver CrO3: R 49-8-25-35-43-50/53 en S 28-53-45-60-61. Niet meer in scholen!)
Het fixeren duurt 24 uur, daarna uitwassen met gedestilleerd water.
Voor gefixeerd materiaal worden een drietal kleuringen opgegeven (Schlüter):
Auraviol naar Geidis. Materiaal ophelderen in javel, spoelen in licht zuur water (1 % HCI), kleuren, differentiÎren in ethanol 70 %, dan snel in 2-propanol en insluiten in Euparal.
Resultaten: onverhout weefsel blauwzwart, hout vlammend rood, kurk geelrood.
Kernzwart (5 g opgelost in 100 ml heet water) 15 tot 60 minuten, spoelen in gedestilleerd water, 15 min. tegenkleuren in chrysoidine (C.I. 11270 - 1 g in 100 ml ethanol 70 %), differentiÎren in ethanol 70 %, ontwateren, insluiten in hars. Resultaten: onverhoute weefsels blauwzwart, verhoute helder geel tot diep goudgeel. Aanvulling met Sudan III (C.l. 26100) is mogelijk: Sudan III op het einde toevoegen (1 g Sudan III in 100 ml 2-propanol), hierin worden kurk en cutine tegelrood tot karmijn gekleurd.
IJzerhematoxyline (Heidenhahn): vanuit gedestilleerd water 10 min. beitsen in ijzeraluinoplossing 2,5 %, spoelen in aqua dest., 1 uur kleuren in hematoxyline. Het materiaal differentiÎren in ijzeraluinoplossing, spoelen in leidingwater, tegenkleuren kan in Orange G (C..I. 16230) of lichtgroen (C.I.42095).
Vacuole aantonen met vitaalkleuring
De grote moeilijkheid bij het ontdekken van de cel door leerlingen van de observatiegraad, is het bijbrengen door de leerkracht van het begrip "vacuole".
Meestal maken de leerlingen een preparaat van de bovenepidermis van een uienrok (rokbinnenzijde is morfologisch bovenkant), al of niet gekleurd, en van een mos- of waterpestblaadje. In het laatste geval zitten de cellen te vol met bladgroenkorrels, zodat hier zeker geen vacuole kan waargenomen worden.
Het cytoplasma in de cellen van de epidermis van een uienrok is wandstandig: er is wel een zeer grote vacuole.
Gebruikt men - zoals meestal het geval is - een KI/I2-oplossing, dan wordt gans de cel gekleurd, zodat alleen een geoefend oog nog een onderscheid kan maken.
Met onderstaande werkwijze, een vitaalkleuring, wordt enkel de vacuole-inhoud rood gekleurd, terwijl cytoplasma en celwanden kleurloos blijven. Deze kleuring maakt gebruik van het verschijnsel dat de cellen door diffusie stoffen opnemen en opslaan in de vacuole.
Werkwijze
Wanneer men de oplossing rechtstreeks als insluitmiddel gebruikt (zoals met KI/I2) is het resultaat minder gunstig.
Meestal maken de leerlingen een preparaat van de bovenepidermis van een uienrok (rokbinnenzijde is morfologisch bovenkant), al of niet gekleurd, en van een mos- of waterpestblaadje. In het laatste geval zitten de cellen te vol met bladgroenkorrels, zodat hier zeker geen vacuole kan waargenomen worden.
Het cytoplasma in de cellen van de epidermis van een uienrok is wandstandig: er is wel een zeer grote vacuole.
Gebruikt men - zoals meestal het geval is - een KI/I2-oplossing, dan wordt gans de cel gekleurd, zodat alleen een geoefend oog nog een onderscheid kan maken.
Met onderstaande werkwijze, een vitaalkleuring, wordt enkel de vacuole-inhoud rood gekleurd, terwijl cytoplasma en celwanden kleurloos blijven. Deze kleuring maakt gebruik van het verschijnsel dat de cellen door diffusie stoffen opnemen en opslaan in de vacuole.
Werkwijze
- Maak een stamoplossing van 0,1 g neutraalrood in 100 ml gedestilleerd water. Deze oplossing is lange tijd houdbaar.
- Verdun, juist voor het gebruik, 2 druppels stamoplossing met 10 druppels leidingwater. De alkalische werking van het leidingwater doet de kersrode oplossing nu geelbruin worden.
- Leg het epidermisvliesje één minuut in de verdunde oplossing. De cellen nemen het neutraalrood op en vermits de vacuole-inhoud zuur is wordt de kleur weer rood.
Wanneer men de oplossing rechtstreeks als insluitmiddel gebruikt (zoals met KI/I2) is het resultaat minder gunstig.
Microscopisch onderzoek van levende organismen
Wanneer men levende organismen microscopisch onderzoekt, en men beschikt niet over uitgeholde draagglaasjes, is het soms moeilijk snel bewegende diersoorten te observeren (bv. watermijten, daphnia's, e.d.)
Indien men een dekglaasje gebruikt, worden deze diertjes dikwijls geplet en gedood. Om dit te voorkomen plaatsen we twee spelden dwars op het draagglas, evenwijdig met elkaar en met een smalle tussenruimte. Men bakent op die manier een kleine zone af, waarin de diertjes kunnen rondzwemmen.
Op de spelden legt men een dekglaasje. Wanneer men op deze manier te werk gaat worden de organismen wel geremd in hun bewegingen, maar niet geplet, en zijn ze door de leerlingen gemakkelijker te observeren.
Indien men een dekglaasje gebruikt, worden deze diertjes dikwijls geplet en gedood. Om dit te voorkomen plaatsen we twee spelden dwars op het draagglas, evenwijdig met elkaar en met een smalle tussenruimte. Men bakent op die manier een kleine zone af, waarin de diertjes kunnen rondzwemmen.
Op de spelden legt men een dekglaasje. Wanneer men op deze manier te werk gaat worden de organismen wel geremd in hun bewegingen, maar niet geplet, en zijn ze door de leerlingen gemakkelijker te observeren.
Uitstrijkpreparaat van levercellen
Als uitgansmateriaal wordt varkenslever gebruikt wegens het relatief grote formaat van de leverparenchymcellen.
Een brokje lever, vers van de slager, wordt een tweetal keren door een ouderwets peterseliemolentje gedraaid. Het collageen bindweefsel blijft achter in het molentje, terwijl de levercellen een bruin papje vormen. Hiervan wordt een uitstrijkje gemaakt, dat gekleurd zal worden als een bloedpreparaat (cfr. Jaarboek VOB - vzw - 1983, blz. 135 & 136).
Laat het uitstrijkje grondig drogen. Bedek het dan met een kleurstofoplosing naar May-Grünwald en laat 3 minuten inwerken. Grondig spoelen met gedestilleerd water en laten drogen aan de lucht.
Vier druppels Giemsa kleurstofoplossing verdunnen met gedestilleerd water en deze oplossing 10 minuten laten inwerken op het uitstrijkje. Grondig spoelen met gedestilleerd water. Het preparaat laten drogen. Het preparaat kan zonder dekglas bewaard blijven.
Resultaat
Een brokje lever, vers van de slager, wordt een tweetal keren door een ouderwets peterseliemolentje gedraaid. Het collageen bindweefsel blijft achter in het molentje, terwijl de levercellen een bruin papje vormen. Hiervan wordt een uitstrijkje gemaakt, dat gekleurd zal worden als een bloedpreparaat (cfr. Jaarboek VOB - vzw - 1983, blz. 135 & 136).
Laat het uitstrijkje grondig drogen. Bedek het dan met een kleurstofoplosing naar May-Grünwald en laat 3 minuten inwerken. Grondig spoelen met gedestilleerd water en laten drogen aan de lucht.
Vier druppels Giemsa kleurstofoplossing verdunnen met gedestilleerd water en deze oplossing 10 minuten laten inwerken op het uitstrijkje. Grondig spoelen met gedestilleerd water. Het preparaat laten drogen. Het preparaat kan zonder dekglas bewaard blijven.
Resultaat
- levercel: blauwpaarse kern in zalmroze cytoplasma
- erythrocyt: oranjerood
- fibrine: blauwzwart
- bindweefselvezels: roze tot paarsrood
- sommige levercellen zijn meerkernig.
Preparaat van insectenpoot
De poten van de coloradokever lenen zich uitstekend om gemakkelijk een preparaat te maken.
Reeds met een vergroting van 40 x kunnen we het verloop van de spieren volgen en zelfs aantonen dat we met dwarsgestreepte spieren te doen hebben. Het prepareren gebeurt als volgt :
Reeds met een vergroting van 40 x kunnen we het verloop van de spieren volgen en zelfs aantonen dat we met dwarsgestreepte spieren te doen hebben. Het prepareren gebeurt als volgt :
- de poten losmaken
- 2 u in ethanol 96 %
- 2 of meer uren in ethanol 100 %
- 2 of meer uren in xyleen
- inbedden met caedax, styrax of canadabalsem tussen draag- en dekglaasje,
- 2 à 3 weken laten harden en etiketteren
Afname van een druppel bloed
Wil men voor bloedonderzoek een druppel bloed nemen, dan doet men dit het best met een steriele wegwerpbloedlancet (te bekomen bij de apotheker).
Bij het nemen van een druppel bloed zal de grootste voorzichtigheid in acht genomen worden om elk gevaar voor een besmetting uit te sluiten. De druppel zal genomen worden aan de boord van het oorlelletje, waardoor men de kans op infectie vermijdt in vergelijking met het gebruik van de vingertop.
Vooraleer te prikken zal men de oorlel wassen met zeep en water en na drogen nogmaals overgaan met ontsmettingsalcohol. Vervolgens neemt men de oorlel tussen duim en wijsvinger en prikt er zijdelings in. De bloeddruppel wordt opgevangen, waarna de oorlel opnieuw overgaan wordt met alcohol.
Leerkrachten die een bloedpreparaat willen maken nemen een staal bij zichzelf. Het is ook wenselijk om zeer duidelijk uit te leggen welke voorzorgen men qua steriliteit in acht neemt en waarom.
Bij het nemen van een druppel bloed zal de grootste voorzichtigheid in acht genomen worden om elk gevaar voor een besmetting uit te sluiten. De druppel zal genomen worden aan de boord van het oorlelletje, waardoor men de kans op infectie vermijdt in vergelijking met het gebruik van de vingertop.
Vooraleer te prikken zal men de oorlel wassen met zeep en water en na drogen nogmaals overgaan met ontsmettingsalcohol. Vervolgens neemt men de oorlel tussen duim en wijsvinger en prikt er zijdelings in. De bloeddruppel wordt opgevangen, waarna de oorlel opnieuw overgaan wordt met alcohol.
Leerkrachten die een bloedpreparaat willen maken nemen een staal bij zichzelf. Het is ook wenselijk om zeer duidelijk uit te leggen welke voorzorgen men qua steriliteit in acht neemt en waarom.
Observatie van een gekleurd bloeduitstrijkje
Meestal worden dergelijke uitstrijkjes onderzocht met een immersielens.
Voor wie niet over een immersielens beschikt kan gebruik maken van volgende werkwijzen om een helderder en contrastrijker beeld te bekomen :
Nog de volgende tip voor wie dikwijls met immersieolie werkt : vervang het schroefdopje van het flesje door een rubberen stopje waarin een volglazen staafje zit dat uitgetrokken is op een punt en dat tot in de olie reikt.
Je kan zo snel een druppeltje olie op een dekglas brengen en zonder veel verlies aan tijd en olie met een immersielens werken.
Voor wie niet over een immersielens beschikt kan gebruik maken van volgende werkwijzen om een helderder en contrastrijker beeld te bekomen :
- wrijf het uitstrijkje lichtjes in met wat glycerol, of beter nog met wat immersieolie. Na de observatie de vloeistof zachtjes afwrijven met een papieren zakdoekje.
- een druppeltje glycerol of (beter) immersieolie op het uitstrijkje, dekglas erop en bekijken met een droog objectief. Na observatie de vloeistof voorzichtig afvegen (preparaat kan later nog eens gebruikt worden)
- van het bloeduitstrijkje een permanent preparaat maken door het in te sluiten in Caedax. Afdekken met een dekglaasje en het preparaat enkele weken plat laten drogen. Gebruik geen canadabalsem omdat dit insluitmiddel de kleuren wegneemt.
Nog de volgende tip voor wie dikwijls met immersieolie werkt : vervang het schroefdopje van het flesje door een rubberen stopje waarin een volglazen staafje zit dat uitgetrokken is op een punt en dat tot in de olie reikt.
Je kan zo snel een druppeltje olie op een dekglas brengen en zonder veel verlies aan tijd en olie met een immersielens werken.
Aantonen van bloedplaatjes
Ter aanvulling van de zelfgemaakte preparaten die witte en rode bloedcellen aantonen, kan men gemakkelijk in het labo van ziekenhuizen bloedformules krijgen, waarbij ook de bloedplaatjes kunnen aangetoond worden.
Deze preparaten kunnen jarenlang worden bewaard.
Deze preparaten kunnen jarenlang worden bewaard.
Waarnemen van haarvaten
Kleine bloedvaten kan men o.m. zien in het wit van het oog. Haarvaten kan men met de microscoop waarnemen in de huid vlak bij de nagelriem van de vinger.
Leg een vinger op een draagglas dat gewoon op de voorwerpstafel is vastgemaakt. Breng een druppel immersieolie op de nagelriem. Bekijk met oculair 6 x en een objectief 4x en 10 x de huid vlak bij de nagelriem. Belicht alles van bovenuit met een lamp. De haarvaten zijn als haarspeldvormige lussen te zien.
Men moet gewoonlijk wel enkele keren proberen vooraleer het resultaat uitstekend is.
Leg een vinger op een draagglas dat gewoon op de voorwerpstafel is vastgemaakt. Breng een druppel immersieolie op de nagelriem. Bekijk met oculair 6 x en een objectief 4x en 10 x de huid vlak bij de nagelriem. Belicht alles van bovenuit met een lamp. De haarvaten zijn als haarspeldvormige lussen te zien.
Men moet gewoonlijk wel enkele keren proberen vooraleer het resultaat uitstekend is.
Aantonen van dwarsgestreepte spiervezels
Twee eenvoudige methodes om dwarsgestreepte spieren aan te tonen :
- Neem een grote dode vlieg, open het borststuk en verwijder de vliegspieren. Zonder verdere kleuring is de dwarse streping op de spieren microscopisch zeer goed waarneembaar.
- Krab met een scherp scalpel wat vlees van een plakje gekookte ham en onderzoek het schraapsel in een druppel water. In de losliggende spiervezels is de dwarse streping duidelijk zichtbaar. Het preparaat kan nog verbeterd worden door het te kleuren met een druppel 1 % methyleenblauw.
Preparaat van spermatozoïden van een regenworm
Het maken van een gekleurd, blijvend preparaat van de spermatozoïden van de regenworm kan zeer eenvoudig als volgt gebeuren :
- een levende regenworm wordt eerst gespoeld in water en dan gedood door hem in alcohol onder te dompelen
- de regenworm wordt gedissecteerd, waarna één spermatecum (zaadblaasje) wordt verwijderd. - hiervan wordt een smeerpreparaat gemaakt, d.w.z. het object wordt geplet tussen twee draagglaasjes, waarna deze van elkaar worden geschoven.
- laat het preparaat drogen aan de lucht.
- enkele druppels ethanol 96 % opdruppelen (fixering) en laten drogen
- gedurende ca. 5 minuten wordt het preparaat nu gekleurd met enkele druppels kristalviolet (0,5 % in water)
- voorzichtig spoelen door het voorwerpglas in een beker met water onder te dompelen.
Polarisatie voor een prikje
Wie geen polarisatiefilters bezit, gaat op zoek naar een defect rekenmachientje met LC-scherm. Breek het toestelletje open en haal er het ene heldere glaasje uit. Dit is een polaroidfilter. Bij sommige toestellen is het glaasje van een kleverig laagje voorzien; dergelijke glaasjes zijn niet bruikbaar.
Schroef een oculair (10x) uit elkaar en leg een stukje polaroid op de ring van het inwendige diafragma. Schroef het oculair terug in elkaar. Plak vervolgens het andere stukje polaroid op een kartonnen ringetje dat in de filtervatting van de microscoop past. De binnendiameter van het ringetje moet b.v. 1 mm kleiner zijn dan de smalste zijde van het polaroidglaasje. In geen geval mag de polaroid op een glasschijfje geplakt worden, want dan ontstaan interferentieverschijnselen.
Draai tijdens de observatie het oculair tot de polarisatie het beste effect oplevert.
De polaroid in het oculair mag altijd ter plaatse blijven, die in de filtervatting wordt terzijde gelegd of weggeklapt als polarisatie geen nut heeft of niet gewenst is.
Schroef een oculair (10x) uit elkaar en leg een stukje polaroid op de ring van het inwendige diafragma. Schroef het oculair terug in elkaar. Plak vervolgens het andere stukje polaroid op een kartonnen ringetje dat in de filtervatting van de microscoop past. De binnendiameter van het ringetje moet b.v. 1 mm kleiner zijn dan de smalste zijde van het polaroidglaasje. In geen geval mag de polaroid op een glasschijfje geplakt worden, want dan ontstaan interferentieverschijnselen.
Draai tijdens de observatie het oculair tot de polarisatie het beste effect oplevert.
De polaroid in het oculair mag altijd ter plaatse blijven, die in de filtervatting wordt terzijde gelegd of weggeklapt als polarisatie geen nut heeft of niet gewenst is.